Nederlandse standaard voor het beschrijven van begrippen

De voorliggende standaard richt zich op het beschrijven van begrippen in een begrippenkader. Dit maakt het mogelijk om:

• binnen een organisatie alle begrippen op één plek te beheren door de verantwoordelijke voor een bepaald domein. Zoals begrippenkaders voor een bepaalde registratie of voor een (overheids)organisatie of sector zoals Begrippenkader Kadaster voor de Basisregistratie Kadaster of Aquo begrippenkader voor de watersector.
• interoperabele begrippencatalogi te maken, die naar elkaars begrippen kunnen verwijzen en/of elkaars beschrijvingen van begrippen kunnen hergebruiken. Hiermee ontstaat een samenhangend stelsel van begrippencatalogi, waarbij elke begrippencatalogus een samenhangend domein representeert. Door de interoperabele beschrijvingen is van alle beschreven begrippen altijd een eenduidige beschrijving vanuit de primair verantwoordelijke organisatie beschikbaar. Voorbeelden zijn de begrippencatalogus van de basisregistraties begrippencatalogus voor het DSO en de begrippencatalogus voor het Zorgeloos Vastgoed afsprakenstelsel.
• eenvoudige, herbruikbare catalogi te maken voor toepassingen zoals een termenlijst of index van gebruikte begrippen op webpagina's of in documenten.

Door toepassing van deze standaard wordt het mogelijk om informatie beter vindbaar te maken doordat de beschrijvingen van begrippen bij zoekopdrachten nieuwe ingangen biedt tot de informatie. Door de interoperabele beschrijvingen is van alle beschreven begrippen altijd een eenduidige beschrijving vanuit de primair verantwoordelijke organisatie beschikbaar. En last but not least is waar relevant altijd de rationale achter de beschrijving beschikbaar door de verwijzing naar de bron in wet- en regelgeving, standaarden, werkinstructies en afspraken. Dit zijn concrete stappen op weg naar een toegankelijke en transparante overheid. Daarom willen we het uiteindelijke profiel als aanbevolen standaard of als pas-toe-of-leg-uit standaard aanbieden aan het Forum Standaardisatie.

Iedere beschrijving van een begrip in een begrippenkader probeert de betekenis van een begrip te "vangen" zoals in het betreffende domein wordt beoogd. Hiervoor hebben we enkele middelen:

• De basis voor een begrip is de voorkeursterm waarmee we dit begrip duiden. Mogelijk is het begrip ook bekend onder andere alternatieve termen, die we hier kunnen verzamelen;
• Daarnaast kunnen we een verwoording geven van de betekenis van het begrip in natuurlijke taal. Dit kan een (formele) definitie zijn, maar ook een uitleg in klare taal. Taalniveau B1 behoort tot de mogelijkheden;
• We kunnen begrippen onderling aan elkaar relateren, zodat duidelijk is hoe de begrippen zich tot elkaar verhouden;
• We kunnen verwijzen naar een bron waar de betekenis van het begrip staat beschreven, zoals in wet- en regelgeving, standaarden, werkinstructies en afspraken;
• We kunnen voorbeelden van een begrip te noemen.

Deze middelen vullen elkaar aan: door in de beschrijving meerdere middelen te gebruiken ontstaat een beschrijving die de betekenis van een begrip optimaal "vangt".

Behalve deze inhoudelijke middelen om een begip en een begrippenkader te beschrijven zijn op metagegevens zoals wie heeft het gemaakt, wanneer enzovoort relevant. Afspraken daarover dienen ook de interoperabiliteit. De afspraken over dergelijke provenance en versie informatie worden in de volgende versie van deze standaard uitgewerkt.

Deze standaard is primair bedoeld voor analisten, informatiemanagers, informatiemodelleurs en -architecten. Er is niet veel extra kennis nodig om met behulp van de standaard een eenvoudige verklarende begrippenlijst of glossary te maken. Voor het maken van een samenhangende taxonomie of thesaurus is ook gedegen kennis van standaarden (W3C en ISO) voor het beschrijven van betekenis nodig. De voorliggende standaard is daarnaast bedoeld voor mensen die verantwoordelijk zijn voor (web)content, registraties of (delen van) digitale stelsels. Voor deze groep biedt de standaard handvatten en good practices voor het beschrijven en verbinden van de gebruikte begrippen.

Uiteindelijk biedt deze standaard transparantie en duidelijkheid aan enerzijds degenen die (overheids)informatie publiceren en/of besluiten formuleren en anderzijds aan mensen voor wie deze informatie en/of besluiten zijn bedoeld. Voor degenen die besluiten formuleren helpt het om de uit te voeren wet- en regelgeving, context en betekenis helder in beeld te houden. Voor iedereen geeft het inzicht in context en betekenis. Beschrijving van de betekenis en context van begrippen is voor iedereen een eerste stap naar elkaar begrijpen.

Taxonomieën en thesauri zijn oorspronkelijk ontworpen voor informatieprofessionals die zijn opgeleid in indexeren en zoeken. Er is vooral vraag naar vocabulaires die ongetrainde gebruikers helpen bij het intuïtief vinden van informatie en naar vocabulaires die redeneren door machines mogelijk maken. De ISO 25964 standaard voor thesauri maakt zoals ze zelf in de inleiding aangeeft de transitie die nodig is om compatibel te zijn met de digitale wereld van informatiemanagement. Daarbij gaat het om het zoeken en vinden van informatie in digitale registraties.

De gedachte achter zo'n index is dat de informatiezoeker via een begrippenkader informatie kan vinden die met een bepaald begrip is geïndexeerd. Daarvoor zijn met name de volgende beschrijvende kenmerken van begrippen bruikbaar:

• termen,
• definities,
• semantische relaties tussen begrippen

In dit profiel hegebruiken we de Nederlandse term "begrip", waarvoor in het Engels de term "concept" gebruikelijk is. Soms wordt ook in het Nederlands de term "concept" gebruikt. In dit document zullen we de Nederlandse term "begrip" gebruiken, tenzij we expliciet willen verwijzen naar de Engelse term (bijvoorbeeld bij de aansluiting op internationale standaarden).

Begrippen krijgen in het begrippenkader betekenis door de betekenis die enkel bestaat in de hoofden van mensen te "vangen" in een combinatie van de hierboven genoemde elementen. Wikipedia gebruikt het begrip "concept" in de betekenis van wat wij met een "begrip" bedoelen. Het definieert een concept (Latijn concipere - conceptum: bijeen-nemen, be-grijpen, be-vatten) als een cognitieve (mentale) eenheid, waarin meerdere ideeën, op grond van hun cognitief ervaren verwantschap, worden samengevat tot een hogere cognitieve klasse. Een begrip is een synoniem van een concept: het concept waarvan de betekenis is "gevangen" in de beschrijving van het begrip.

• Dit betekent in de eerste plaats dat een begrip iets is dat in de hoofden van mensen zit en verwijst naar iets in de fysieke of abstracte werkelijkheid. Een begrip is dus niet de werkelijkheid, maar verwijst daarnaar. In de context van documenten en (digitale) registraties gaat het per definitie om een gedeelde werkelijkheid. In de context van de overheid in een rechtstaat is dit vaak een gedeelde juridische werkelijkheid. In bredere zin kun je spreken van een institutionele werkelijkheid met een verwoording van de betekenis zoals beoogd in de authentieke bronnen, zoals wet- en regelgeving, industriestandaarden, proces- en productafspraken en organisatiebeleid.
• In de tweede plaats is een begrip als 'eenheid van denken' iets essentieel anders dan een dataklasse of dataobject dat in de informatiekunde wordt gebruikt als verwijzing naar een object ('iets') in de fysieke wereld waarover data worden vastgelegd of naar een eigenschap van zo'n object. Een begrip is typisch talig en primair bedoeld voor mensen, hoewel de ISO 25964 ook het redeneren door machines expliciet benoemt en semantic AI steeds meer mogelijkheden biedt.

Naast de ISO 25964 is SKOS een belangrijke standaard voor dit profiel. Dit is een standaard die op de pas-toe-leg-uit lijst van het Forum Standaardisatie staat. SKOS moet worden toegepast op de publicatie van niet geformaliseerde systemen voor kennisrepresentatie op het internet, met als doel (1) kennis over de betekenissen en samenhang van de onderliggende begrippen te ordenen en toegankelijk te maken en (2) hergebruik mogelijk te maken. Hieronder vallen ook taxonomieën en thesauri. SKOS is een W3C standaard, die nauw verwant is met de voorlopers van de ISO 25964, namelijk de ISO 2788-specificaties voor eentalige thesauri en de ISO 5964 voor meertalige thesauri. In de appendix van de SKOS primer wordt de samenhang met deze 2 ISO staandaarden beschreven en wordt aangegeven dat 'It is hoped that this will help future efforts to port thesauri that follow the ISO guidelines into SKOS.' Ook Dit artikel over keuzen bij het ontwerp van kennissystemen laat zien dat dit soort richtlijnen nodig zijn. Met deze standaard willen we dergelijke praktische richtlijn en aaandragen.

Het functionele toepassingsgebied voor het voorliggende profiel voor een begrippencatalogus komt overeen met het toepassingsgebied dat de pas-toe-of-leg-uit-lijst aangeeft voor SKOS. Praktisch betekent dit dat dit profiel primair een profiel is voor de toepassing van SKOS. Dit profiel gaat echter een stapje verder dan SKOS. SKOS heeft als doel zo breed toepasbaar mogelijk te zijn en laat zo bepaalde zaken open. Hiermee ontstaan ook de mogelijkheid dat verschillende organisaties SKOS anders gebruiken. Dit profiel trekt de teugels iets aan zodat de interoperabiliteit beter geborgd blijft. Bijvoorbeeld door afspraken te maken over de Nederlandse termen die gebruikt worden.

In het kader van 'practice what you preach' worden alle gebruikte onderdelen in dit profiel beschreven in SKOS, toegepast volgens dit profiel. Alle Engelstalige definities van de onderdelen zijn 1 op 1 overgenomen uit de [skos-primer]. Door de onderdelen als SKOS concept te beschrijven is het eenvoudig ook een Nederlandse vertaling van deze definitie op te nemen en scope notities (toelichtingen) toe te voegen die de verbinding leggen met de ISO 25964. Ook kunnen optionele, voor sommige domeinen relevante uitbreidingen op skos als iso-thes worden beschreven. Daarnaast wordt via dct:source steeds expliciet de relatie gelegd naar de bron(nen) waaraan de beschrijvingen in dit profiel zijn ontleend.

We zien dat organisaties vanuit het specifieke doel dat zij hebben met een begrippencatalogus soms aanvullende eigenschappen en relaties tussen begrippen benoemen. We zien dit als uitbreidingen op de basis. Deze basis is bedoeld als het minimum voor zinvolle uitwisseling tussen begrippencatalogi. Uitbreidingen van het basis zijn altijd optioneel. We moedigen makers van dergelijke uitbreidingen aan om hun uitbreidingen op dezelfde manier te publiceren als dit basisprofiel. In dit basisprofiel zullen we ook al enkele uitbreidingen benoemen waarvan wij op de hoogte zijn. Op termijn is denkbaar dat het basisprofiel uitgebreid wordt met 1 of meerdere van deze uitbreidingen, zodat ook hiermee een zinvolle uitwisseling mogelijk is.

Hieronder beschrijven we 3 uses cases die overeenkomen met verschillende niveaus van diepgang waarop begrippen in samenhang kunnen worden beschreven: van de meest eenvoudige use-case (die slechts enkele elementen van het profiel vereist), naar meer omvangerijke use-cases. Door aanvullende elementen uit het profiel te gebruiken, kan steeds meer semantiek aan de begrippen worden toegevoegd zodat een taxonomie of een thesaurus ontstaat.

De 3 uses cases zijn:

1. Begrippenlijst. Dit is de meest eenvoudige use case, die een basis geeft die voor iedereen geldt. Voor een algemeen begrip over de de betekenis van de gebruikte termen in een domein is het vaak voldoende om deze termen als begrippen op te nemen in een begrippenlijst en te voorzien van een definitie en/of toelichting, zonder verdere onderlinge relaties tussen de begrippen te definiëren. Op dit niveau zijn de volgende user stories gedefinieerd:

   • Transparant (must have). Als (wettelijk) registerhouder wil ik dat ontwikkelaars, ondersteuners en gebruikers met een druk op de knop een passende en blijvende uitleg (de betekenis) van door mij verstrekte gegevens kunnen vinden, zodat zij deze juist kunnen interpreteren, hergebruiken en feedback kunnen geven.
   • Enkelvoudig beheer, meervoudig gebruik (must Have). Als beheerder van informatiemodellen wil ik de termen die in informatiemodellen gebruikt worden eenmalig beheren en via meerdere views (stelselcatalogus logius, conceptenbibliotheek geonovum etc…) ontsluiten, zodat ik met minimale inspanning maximaal profijt heb van de begrippen die ik beheer. Daarvoor is het van belang dat het meta-model die ik hanteer interoperabel is met de “front-ends” van andere begrippencatalogi.
   • Portabel (must have). Als beheerder van begrippen wil ik een (inter)nationaal koppelvlak waar ik begrippen inkomend en uitgaand kan ontsluiten zodat ik toekomstvast ben en onafhankelijk ben van tools en methoden.
   • Interoperabel (must have). Als beheerder van begrippen wil ik dat (wettelijke) registers die ik nodig heb, hun begrippen volgens nationaal afgesproken naamgevings- en ontwerpregels opstellen zodat ik deze met een minimum aan inspanning kan inpassen in mijn eigen gegevensverwerking.
   • Harmonisatie/disambiguatie (could have). Als beheerder van samenhangende begrippen wil ik relaties kunnen leggen tussen begrippen in verschillende catalogi zodat ik begrippen die erg op elkaar lijken kan kandideren voor harmonisatie en begrippen die in eerste instantie op elkaar lijken maar toch op essentiële punten verschillen expliciet kan disambigueren en als niet hetzelfde aanmerken.
   • Federatief zoeken (should have). Als beheerder van samenhangende begrippen wil ik begrippenkaders van anderen kunnen doorzoeken zodat ik vanuit mijn view vergelijkingen kan maken tussen begrippen uit verschillende begrippenkaders.
   • Beschrijvingen van begrippen kennen (versie) historie (should have). Als beheerder van begrippen wil ik naar een specifieke versie van een beschrijving van een begrip kunnen verwijzen of naar de meest recente versie van een beschrijving van een begrip verwijzen zodat ik als betrouwbare organisatie altijd kan reconstrueren wat op een bepaald moment in de tijd was gepubliceerd.
   • Het is mogelijk de status van een beschrijving van een begrip uit te drukken (could have). Als beheerder van begrippen wil ik de status van een beschrijving van een begrip kunnen uitdrukken zodat ik bij de beschrijvingen van begrippen die in ontwikkeling zijn of vanaf een bepaalde datum geldig zijn maar na een vastgelegde einddatum niet meer, kan aangeven of ze vastgesteld en geldig zijn of verouderd zijn.

2. Taxonomie. Een taxonomie bevat ook hiërarchische relaties tussen begrippen. Zo kan een kaart wegen, en terreinen representeren, waarbij een weg een autoweg, spoorweg of vaarweg kan zijn en een terrein een bos, stad, weiland etc. kan zijn. Hiermee wordt de zoekindex uitgebreid doordat via een bovenliggend begrip (een begrip met een bredere betekenis) een onderliggend begrip (een begrip met een engere betekenis) kan worden gevonden of andersom. Wat de precieze betekenis van bovenliggend en onderliggend is, is niet strak gespecificeerd. De skos primer noemt als voorbeelden van hiërarchische verbanden de relatie tussen één soort en zijn meer specifieke soort, of, afhankelijk van interpretaties, de relatie tussen een geheel en zijn delen.

   • Hiërarchie (must have). Als gebruiker van een begrippencatalogus wil ik kunnen zoeken op via een begrip met een brede betekenis (bijvoorbeeld 'weg') om een begrip met een engere betekenis (bijvoorbeeld 'autoweg' of 'nog enger 'autosnelweg') te kunnen vinden of andersom zodat ik gemakkelijk het begrip kan vinden waarnaar ik op zoek ben.
   • Typering van hierarchische relaties (could have). Als gebruiker van een begrippencatalogus wil ik onderscheid kunnen maken tussen verschillende soorten hiërarchische relaties zodat ik meer inzicht heb in de relaties tussen begrippen en zo eenvoudiger het begrip kan vinden waarnaar ik zoek.
   • Zoektermen (could have). Als gebruiker van een begrippencatalogus wil ik kunnen zoeken op termen die niet precies het begrip aanduiden waar in naar op zoek ben zodat ik uiteindelijk in mijn eigen woorden kan zoeken naar een begrip dat een andere officiële term heeft. N.B. strikt genomen hoort deze user story onder use case 1 omdat hiervoor nog niet een begrippenhiërarchie nodig is.
   • Hiërarchie tussen begrippen uit andere domeinen (could have). Als beheerder van samenhangende begrippen wil ik begrippen uit mijn eigen domein kunnen koppelen aan begrippen met exact dezelfde betekenis, ongeveer dezelfde betekenis, bredere betekenis of engere betekenis in andere domeinen zodat ik inzicht krijg in de samenhang tussen deze domeinen. Hiermee worden begrippen beter vindbaar doordat een begrip ook via een op deze manier een gerelateerd begrip kan worden gevonden.

3. Thesaurus. Een thesaurus kent bovenop de hiërarchische relaties in een taxonomie ook andere relaties tussen begrippen. Zo is een zakelijk recht bij het Kadaster een recht (hiërarchische relatie) op een onroerende zaak (relatie met een ander begrip). Daarmee wordt duidelijker hoe begrippen met elkaar samenhangen en onstaan meer mogelijkheden om op basis van het model van begrippen zoals iemand dat in zijn hoofd heeft te zoeken naar een begrip in een formele set samenhangende begrippen.

   • Relaties (must have). Als gebruiker van een begrippencatalogus wil ik kunnen zoeken op termen die gerelateerd zijn aan het begrip waarnaar ik op zoek ben zodat ik gemakkelijk het begrip kan vinden waarnaar ik op zoek ben.
   • Relaties met begrippen uit andere domeinen (must have). Als beheerder van samenhangende begrippen of als beheerder van een stelselcatalogus wil ik begrippen uit mijn eigen domein kunnen koppelen aan gerelateerde begrippen in andere domeinen zodat ik inzicht krijg in de samenhang tussen deze domeinen. Hiermee worden begrippen beter vindbaar doordat een begrip ook via een op deze manier gerelateerd begrip kan worden gevonden.

Hoofdstuk 2 - Conceptuele beschrijving geeft een inhoudelijke uitwerking voor de beschrijving van begrippen. Dit hoofdstuk is bedoeld voor alle doelgroepen.

Hoofdstuk 3 - Toepassingsprofiel in Linked Data beschrijft hoe het conceptuele model, zoals beschreven in hoofdstuk 2 uitgedrukt kan worden in RDF. Dit deel is bedoeld voor specialisten zoals analisten, informatiemodelleurs en -architecten en voor ontwikkelaars van ondersteunende tooling. Dit leidt tot een abstracte syntax van het profiel uitgedrukt in de [SHACL] standaard. Daarnaast geven we een taalbinding (de vertaling naar technologie-specifieke standaarden) van deze abstracte syntax naar andere bestaande W3C standaarden, zoals SKOS en DublinCore. Voor de abstracte syntax gebruiken we URI's die uitgedrukt worden in de Engelse taal, om zo direct een internationale aansluiting te houden. De abstracte syntax zal daarnaast Nederlandse labels kennen die in de deze lopende (Nederlandstalige) tekst zal worden gebruikt. De meerwaarde van het gebruik van SHACL is dat deze praktische handvatten biedt bij het toepassen van deze bestaande standaarden, inclusief een validatiemogelijkheid. Door het geven van de taalbinding naar de andere W3C standaarden bieden we een profiel dat direct kan worden begrepen door de internationale (internet) gemeenschap. Specifiek voor de Nederlandse (overheids)situatie geldt dat we hierbij aansluiten op de standaarden zoals opgenomen op de Pas-Toe-Of-Leg-Uit lijst van open standaarden van het Forum Standaardisatie.

Hoofdstuk 4 - Best practices heeft een aantal handvatten op een aantal onderdelen van deze standaard. Dit deel is bedoeld voor specialisten zoals analisten, informatiemodelleurs en -architecten en voor ontwikkelaars van ondersteunende tooling.

Het onderstaande diagram geeft een overzicht van het conceptuele model die met deze standaard is geformuleerd.

Begrippen kunnen als zelfstandige entiteiten worden gezien maar veelal worden ze opgesteld als onderdeel van een gecureerd begrippenkader, zoals begrippenlijsten, taxonomieën en thesauri. Een begrippenkader is een verzameling van begrippen die in een bepaalde context relevant zijn. Een begrippenkader wordt ookwel gezien als een eenheid van context. Als kenmerk van het begrip wordt aangegeven of het onderdeel is van een begrippenkader (in kader) Een begrippenkader is vergelijkbaar met een taal die in een bepaald gebied gesproken wordt. En net als een reguliere taal is een begrippenkader een open systeem. Zo kan een taal ook groeien na introductie van nieuwe woorden vanuit talen uit nabijgelegen gebieden. Dat wil zeggen dat een begrippenkader net als een taal naast vertalingen (mappings) kent ook woorden kunnen overnemen; leenwoorden. Zoals "computer", een van origine Engels woord, ook behoort tot de Nederlandse taal. Het beschrijven welke begrippen behoren tot een begrippenkader is essentieel; maar hoe deze 'vertaald' kunnen worden naar begrippen uit andere begrippenkaders ook. Voor dit laatste gebruiken we harmonisatierelaties.

Een begrippenkader kan beschreven worden aan de hand van verschillende kenmerken. De tabel hieronder geeft een overzicht van deze kenmerken. In de tabel daaronder worden deze kenmerken stuk voor stuk beschreven. Bij een begrippenkader is alleen 'heeft topbegrip' specifiek voor een begrippenkader. De kenmerken 'uitleg' en 'label' zijn ook en primair relevant voor begrippen en worden in de paragraaf over begrippen beschreven. 'heeft topbegrip' (begrip) heeft ook een invers kenmerk, namelijk 'is topbegrip van' (een begrippenkader). Dit inverse begrip wordt beschreven in de paragraaf over begrippen.

Begrip is het centrale element in deze specificatie. Begrippen spelen ook een centrale rol in de manier waarop we communiceren en we de wereld om ons heen begrijpen. Een begrip is een conceptuele resource; het zijn de eenheden van denken - ideeën, betekenissen of (categorieën van) objecten en gebeurtenissen. In de communicatiewetenschap wordt hier vaak gerefereerd aan de 'Triange of meaning'. Hier wordt duidelijk dat bij het gebruik van bepaalde termen een spreker en toehoorder niet noodzakelijk dezelfde gedachte vormen en elkaar dus niet begrijpen.

Het hebben van gestandaardiseerde begrippen zorgt ervoor dat iedereen dezelfde taal kan spreken en weet wat de bedoelde betekenis is bij het gebruik van een bepaalde term in een bepaalde context. Bijvoorbeeld in berichtgeving of in data. Dit maakt het eenvoudiger om effectief te communiceren en informatie uit te wisselen.

Een begrip kan beschreven worden aan de hand van verschillende kenmerken. Deze zijn in de volgende tabel weergegeven. In de volgende hoofdstukken worden deze per usecase verder beschreven.

Een brondocument is een document waaruit de betekenis van het begrip is afgeleid. Het is een good practice om voor ieder begrip bronverwijzingen op te nemen. Zo is het duidelijk waar de definitie van een begrip op gebaseerd is. Dit verhoogt de kwaliteit van het begrip en vooral ook de betrouwbaarheid. Het gebruiken van de hieronder beschreven structuur wordt ten zeerste aanbevolen voor het beschrijven van bronnen en het relateren van begrippen aan bronnen.

Een bronverwijzing wordt vastgelegd als kenmerk van een begrip. Hiervoor geldt we het volgende patroon:

Een begrip heeft een kenmerk 'heeft bron'. Dit kenmerk relateert het begrip aan het betreffende brondocument.

Een brondocument kan beschreven worden aan de hand van verschillende kenmerken. Deze zijn in de volgende tabel weergegeven.

Het wordt aangeraden om een bron te beschrijven met een url als de bron een vindplaats heeft op het web en anders een citeertitel waarin de citeerinformatie van de bron in een bepaalde citeerstijl is vastgelegd. Hiermee kan de bron gevonden worden. Ook kan de bron beschreven worden met een compact, voor de mens leesbare label, een uitgebreide, voor de mens leesbare uitleg en een soort bron om aan te geven wat de aard van het brondocument is.

De bron kan een heel document of een fragment daarvan zijn, denk aan een boek, een hoofdstuk of een paragraaf.

Het gebruik van Collecties is altijd optioneel binnen deze standaard. Collecties zijn geen onderdeel van een begrippenlijst, taxonomie of thesaurus.

Collecties bieden de mogelijkheid om binnen een begrippenkader begrippen die voor hun betekenis niet direct via semantische relaties met elkaar zijn verbonden, toch bij elkaar te zetten. Zo hebben het begrip 'vervuild' dat in milieuwetgeving wordt gedefinieerd en het begrip 'landgoed' dat in de natuurschoonwet wordt gedefinieerd semantisch geen relatie, maar worden ze beiden beschouwd als 'publiekrechtelijke beperking' in het kader van de Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen (WKPB). Deze begrippen kunnen dan samen met andere begrippen die onder de WKPB vallen worden samengebracht in een collectie.

Begrippen zijn op verschillende manieren te verzamelen. Collecties zijn verzamelingen van begrippen, maar het begrippenkader is bijvoorbeeld ook een verzameling begrippen. Deze zijn echter verschillend in de zin dat een begrippenkader een context geeft en een collectie dat niet doet. Een begrip behoort tot een begrippenkader als het "binnen" die context valt. Bij een collectie is het juist andersom: een collectie bestaat uit begrippen. Dus of een begrip bij een collectie hoort, wordt niet bepaald door de betekenis van het begrip zelf, maar door wat de collectie-eigenaar vindt dat in "zijn" collectie hoort. Anders gezegd: een begrippenkader is een "open" verzameling: de verzameling bestaat uit de begrippen die bij dit begrippenkader horen (op basis van de context), een collectie is een "gesloten" verzameling; de verzameling bestaat uit de begrippen die als lid zijn toegevoegd aan de verzameling.

Een collectie kan beschreven worden aan de hand van verschillende kenmerken. Deze zijn in de volgende tabel weergegeven.

Collecties maken het mogelijk om begrippen te groepen op een manier die haaks staat op de hiërarchische structuur van het begrippenkader en zeggen dus niks over de plek van de bijbehorende begrippen in het begrippenkader. In het bovengenoemde voorbeeld is er met gebruik van de collectie geen semantische relatie tussen het begrip 'publiekrechtelijke beperking' en het begrip 'landgoed'. Een collectie zie je ook vaak terug in de context van een bepaalde toepassing waar het nodig is om bepaalde keuzelijsten en/of dropdown menu's samen te stellen.

Voor specifieke domeinen kan het handig zijn om de samenhang van begrippen gedetailleerder te beschrijven dan in een standaard thesauri. Dat kan door begrippen en/of relaties nader te typeren. Op zo'n manier voldoet het betreffende domein aan de hier beschreven standaard en kan de aanvullende informatie worden meegenomen. Voor de hieronder genoemde uitbreidingen geldt dat vastgesteld is dat sprake is van een aanvulling op de voorliggende standaard. Dergelijke nieuwe aanvullingen kunnen aangemeld worden via https://github.com/pldn/nederlands-profiel-voor-stelselcatalogi/ (pull requests, new issue, open issues. Domeinen die gebruik maken van een dergelijke aanvulling worden geadviseerd hiervan gebruik te maken, zodat een dergelijke vaststelling als uitbreiding kan worden opgenomen en bovendien. Daarmee wordt de toepassing van dergelijke uitbreidingen ook voor anderen bruikbaar.

De hieronder beschreven uitbreidingen vallen buiten de scope van standaard glossaries, taxonomieën en thesauri. De beschrijvingen zijn hier opgenomen als voorbeeld van een uitbreiding op een standaard thesaurus.

Het onderstaande diagram geeft een overzicht van de taalbinding in RDF die bij het conceptuele model gedefinieerd is.

Voor het representeren van de conceptuele elementen in RDF maken we gebruik van de volgende vocabulaires 1) RDF(s), 2) SKOS, 3) DCTERMS, 4) FOAF en 5) ISOTHES. We geven de taalbinding voor types en kenmerken apart in [#types] en [#eigenschappen]

Met het conceptueel model en de taalbinding die daar aan toegevoegd is kunnen we een dataspecificatie opstellen. Deze wordt in dit hoofdstuk besproken. De specificatie is ook in SHACL beschreven en beschikbaar in turtle.